Wat is vrijwilligerswerk?

De definitie van vrijwilligerswerk is simpel: vrijwilligerswerk is alle vormen van onbetaalde arbeid die niet voor je eigen huishouden zijn. Het maakt dus niet uit wat je doet, als de 'beloning' maar maar nul euro is. In Nederland doet ongeveer de helft van de bevolking ouder dan vijftien jaar minstens een keer per jaar vrijwilligerswerk. Er zijn dus zo'n 6 tot 7 miljoen vrijwilligers in Nederland per jaar (bron: CBS).

Vrijwilligerswerk kan in allerlei vormen en op allerlei manieren plaatsvinden. Sommige mensen doen vrijwilligerswerk bijvoorbeeld bij een organisatie of vereniging, terwijl anderen vrijwilligerswerk doen in hun vrije tijd, bijvoorbeeld door mensen te helpen die hulp nodig hebben of door zich in te zetten voor het milieu. Ook hulp aan buren, actievoeren bij een demonstratie, plandelen of ploggen (wandelend/joggend zwerfvuil oprapen), scheidsrechter zijn bij een sportclub of op school helpen als luizenvader of leesmoeder vallen onder vrijwilligerswerk. NLvoorelkaar verzamelt alle vrijwilligerswerkactiviteiten, ontdek waar je in jouw buurt kunt vrijwilligen >

Waarom is er zoveel vrijwilligerswerk in Nederland?

Nederland is echt een vrijwilligerswerk land. Ongeveer de helft van alle Nederlanders ouder dan vijftien jaar vrijwilligt één keer per jaar of meer. Daarmee behoort Nederland tot de top 5 van Europa met de meeste vrijwilligers per inwoners. 

Onze cultuur van vrijwilligerswerk komt voort uit de verzuiling die Nederland tot ver in de jaren zestig kenmerkte. Bij de verzuiling ontstonden groepen in de samenleving, verdeeld op basis van levensbeschouwing of sociaal- economische achtergrond. Per zuil ontstonden er verschillende organisaties, verenigingen en stichtingen. Deze veelvoud aan organisaties, verenigingen en stichtingen werd allemaal draaiende gehouden door vrijwilligers (bron: Prof. dr. Lucas Meijs, Erasmus Universiteit).

Hoewel vrijwilligerswerk geworteld zit in onze cultuur, is de uitingsvorm wel onderhevig aan de tijd. Technische innovatie zorgt bijvoorbeeld voor dat grote organisaties die vrijwilligerswerk organiseren minder nodig zijn. Je kunt bijvoorbeeld binnen 5 minuten een funding pagina opzetten om geld in te zamelen voor jouw goede doel naar keuze. Grote collecte acties die landelijk georganiseerd worden komen minder voor. Ook het marktplaats model van vraag en aanbod van NLvoorelkaar is een voorbeeld van technische innovatie die de uitingsvormen van vrijwilligerswerk beïnvloedt. 

Ook is er tegenwoordig vaker een derde partij bij betrokken: een bedrijf dat iets met vrijwilligers gaat doen, een school met een maatschappelijke stage, de huisarts die welzijn op recept voorschrijft ‘ga eens vrijwilligerswerk doen’. Tenslotte is de 'fun factor' de laatste jaren steeds belangrijker geworden. Leuke activiteiten worden gecombineerd met vrijwillige inzet om zo een win win te creëren. 

WAT ZIJN DE DRIE VOORWAARDEN VAN VRIJWILLIGERSWERK volgens de wet?

Goed om te weten: de wet (en daarmee de Belastingdienst en andere overheidsinstanties) hanteren drie voorwaarden bij het identificeren van vrijwilligerswerk:

• Het is onbetaald (op een mogelijke onkostenvergoeding na);
• Je werkt voor een maatschappelijke organisatie (zoals een sportvereniging, kerk of een bejaardentehuis) of buurtinitiatief;
• Een ander of jij deed het werk niet eerder voor loon.

Er zijn nog meer voorwaarden bij bijzondere vormen van vrijwilligerswerk, hier lees je er meer over. 

Wat voor soorten vrijwilligerswerk kun je doen?

Er zijn talloze manieren waarop je vrijwilligerswerk kunt doen. Sommige voorbeelden van vrijwilligerswerk zijn: sociaal vrijwilligerswerk, natuur en milieuvrijwilligerswerk, cultureel vrijwilligerswerk, gezondheidszorg vrijwilligerswerk, educatief vrijwilligerswerk en sport & recreatie. Maar er zijn nog vele andere manieren om vrijwilligerswerk te doen, afhankelijk van je interesses en vaardigheden. Wat denk je van met je professionele expertise (pro bono of skillbased vrijwilligerswerk) of met je kennis en netwerk? 

Wat je ook kiest: doe iets wat je leuk vindt. Een beetje een dooddoener misschien maar juist bij dit werk wat je met je hart doet, is het belangrijk om je hart dus ook te volgen. Bekijk alle soorten vrijwilligerswerk hier >

Hoeveel tijd kost vrijwilligerswerk? 

Hoeveel tijd je als vrijwilliger aan de slag gaat bepaal je helemaal zelf! Kies wat bij jouw agenda en voorkeuren past:

• Eenmalig vrijwilligerswerk
• Project vrijwilligerswerk, met een begin en einde
• Incidenteel vrijwilligerswerk, bijvoorbeeld alleen bij noodgevallen
• Flexibel vrijwilligerswerk waar je zelf je tijden kiest
• Regelmatig, bijvoorbeeld elke maand of week

Lees hier meer over alle mogelijke tijdsbestedingen van vrijwilligerswerk. Het is natuurlijk wel fijn dat als je een afspraak hebt gemaakt over je inzet, dat je die probeert na te komen. Vrijwilligerswerk is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Het kiezen voor vrijwilligerswerk brengt verplichtingen met zich mee, zowel voor de vrijwilliger zelf als voor de organisatie. Goed over nadenken dus voordat je kiest dus!

HOEVEEL GELD KRIJG JE ALS VRIJWILLIGER?

Vrijwilligerswerk is werk dat mensen doen zonder daarvoor betaald te worden. Mensen doen vrijwilligerswerk uit eigen vrije wil, omdat ze het leuk vinden of omdat ze iets willen betekenen voor anderen. Dit betekent dat vrijwilligers geen salaris of loon ontvangen voor het werk dat ze doen.

Vaak ontvang je als vrijwilliger bij een organisatie wel een kostenvergoeding, zoals reiskosten of verblijfskosten. Dit heet een vrijwilligersvergoeding. Of je een vrijwilligersvergoeding krijgt en hoe hoog de vergoeding is, is afhankelijk van de organisatie waarbij je wilt vrijwilligen en van de afspraken die je met hen maakt. 

De overheid stelt elk jaar de maximale vrijwilligersvergoeding vast. Dit is het bedrag dat je als vrijwilliger maximaal belastingvrij mag ontvangen. Deze vind je hier op de website van de Belastingdienst >

Hoeveel uur mag je werken als vrijwilliger?

Er is geen wettelijk maximum aan het aantal uur dat mensen als vrijwilliger mogen werken. Dit betekent dat mensen zoveel uren vrijwilligerswerk kunnen doen als ze willen of kunnen. 

Het is wel belangrijk om rekening te houden met je eigen grenzen en met het feit dat vrijwilligerswerk vrijwillig is. Als je te veel uren vrijwilligerswerk doet, kan dit leiden tot vermoeidheid of burn-out, en kan het je andere verplichtingen in de weg staan. Maak daarom duidelijke afspraken over het aantal uren vrijwilligerswerk dat je wilt doen. Zo blijft het haalbaar en leuk!

HOEVEEL UUR MAG je met een uitkering WERKEN ALS VRIJWILLIGER?

Vrijwilligerswerk kan een goede manier zijn om werkervaring op te doen of om sociale contacten te onderhouden. Maar als je een uitkering ontvangt dan mag vrijwilligerswerk de zoektocht naar betaald werk of re-integratie niet in de weg staan. Zorg dat je met de vrijwilligersvergoeding niet boven het toegestane maximum uitkomt, dan heeft het geen invloed op de hoogte van je uitkering. Lees hier verder over vrijwilligerswerk en een uitkering >

Wie betaalt de vrijwilligersvergoeding? 

De vergoedingen voor vrijwilligerswerk (vrijwilligersvergoeding of onkostenvergoeding) worden vaak betaald door de organisatie waarbij je wilt vrijwilligen. Dit kan bijvoorbeeld een lokale vereniging, een non-profitorganisatie of een overheidsinstelling zijn. Soms worden de vergoedingen ook betaald uit fondsen of subsidie die beschikbaar zijn voor vrijwilligerswerk. De organisatie is echter niet verplicht om een vergoeding te betalen. Als alternatief kan een organisatie de mogelijkheid bieden de vergoeding aftrekbaar te maken.

Stichtingen en verenigingen mogen altijd vrijwilligersvergoedingen geven. Is iemand volgens de Belastingdienst geen vrijwilliger, dan mag je geen vrijwilligersvergoeding bieden maar wordt het gezien als loon.

IS VRIJWILLIGERSWERK ALTIJD GRATIS? wat levert vrijwilligerswerk op?

Wie mag (geen) vrijwilligerswerk doen?

In principe kan iedereen vrijwilligerswerk doen, ongeacht leeftijd, gender, culturele achtergrond of andere factoren. Het enige wat nodig is om vrijwilligerswerk te doen, is de bereidheid om je tijd en vaardigheden te geven aan een goed doel, een organisatie die je belangrijk vindt of de personen die je wil steunen. Soms hanteren organisaties een minimumleeftijd voor vrijwilligers, zie de volgende vraag. 

Sommige organisaties vragen ook om een verklaring omtrent gedrag (VOG) of een bepaald soort verzekering voordat ze mensen toelaten als vrijwilliger. Zo wordt gecontroleerd of er geen strafbare feiten zijn gepleegd op een voor het vrijwilligerswerk relevant gebied.

Vanaf welke leeftijd mag je vrijwilligerswerk doen?

Voor vrijwilligerswerk gelden dezelfde regels als voor betaald werk voor jongeren onder de 18 jaar. Kinderen tot 16 jaar mogen in principe geen vrijwilligerswerk doen. Wel zijn op dit verbod een aantal uitzonderingen. 

Vrijwilligers onder de 18 jaar behoren bovendien in de ARBO-wetgeving tot de kwetsbare groepen en zijn daarom niet uitgezonderd van zowel de arbeidsomstandighedenwet als de Arbeidstijdenwet. Toezicht en voorlichting zijn voor álle jongeren onder de 18 jaar noodzakelijk. Er is geen wettelijke maximum leeftijdsgrens voor het doen van vrijwilligerswerk. 

Op NLvoorelkaar mag je zelfstandig vrijwilligen als je 16 jaar of ouder bent (zie onze Algemene Voorwaarden). Ben je jonger, dan kun je met je ouders of verzorgers samen iets goeds doen.

Waarom doen mensen vrijwilligerswerk?

Mensen doen vrijwilligerswerk om verschillende redenen. De meest voorkomende redenen (bron) zijn:

1. Omdat ze het leuk vinden om iets betekenisvols te doen
2. Om nieuwe vaardigheden te leren
3. Om ervaring op te doen in een bepaald vakgebied
4. Om contacten te leggen
5. Om de eigen tijd te besteden

Er is veel onderzoek gedaan naar de motivatie voor vrijwilligerswerk. Hier lees je een fijne samenvatting over de motivatie van vrijwilligers en wat het hen oplevert >

Wat zijn je rechten en plichten als vrijwilliger?

Als vrijwilliger ga je een samenwerking aan met een vrijwilligersorganisatie, stichting, vereniging of goed doel. Er is dus sprake van rechten en plichten. Maar anders dan voor mensen met betaald werk, is er wettelijk weinig voor vrijwilligers geregeld. Het is dus belangrijk samen duidelijke afspraken en deze bijvoorbeeld vastleggen in een vrijwilligersovereenkomst. Veel organisaties zullen die al in huis hebben. Bijvoorbeeld over:

• Taken en verantwoordelijkheden: wat je wel én niet gaat doen, inclusief speciale werkinstructies
• Werktijden: tijden, (vakantie)rooster, wat te doen als je ziek bent etc.
• Begeleiding/scholing: bij wie kun je terecht voor vragen, wie is verantwoordelijk, speciale kennis die nodig is
• Vergoedingen: onkosten, verblijfs- of vervoerskosten etc.
• Inspraak: welke mate van inspraak heb je, hoe is dit geregeld

Verder heb je net als bij betaald werk het recht op een veilige werkomgeving. Je plichten als vrijwilliger zijn in de wet ook nauwelijks vastgelegd, maar zijn o.a. de plicht om je aan gemaakte afspraken te houden, de plicht om professioneel te werken met respect voor anderen, de plicht om je veiligheid en die van anderen te waarborgen door je aan de veiligheidsvoorschriften te houden en alert te blijven op gevaar, en de plicht om je te houden aan de wet- en regelgeving in Nederland. 

ben ik als vrijwilliger verzekerd?

Het is belangrijk om te weten of je verzekerd bent tijdens het uitvoeren van vrijwilligerswerk, en wat de voorwaarden zijn van de verzekering. Als vrijwilliger ben je niet automatisch verzekerd bij een ongeval of schade. 

Gemeenten en/of vrijwilligersorganisaties kunnen een collectieve verzekering hebben tegen de risico's die je als vrijwilliger loopt tijdens het vrijwilligerswerk. Vraag aan de vrijwilligersorganisatie of aan je gemeente of er een vrijwilligersverzekering geldt en wat er verzekerd is. 

Daarnaast is het ook aan te raden om je eigen verzekeringen te controleren om te zien of je verzekerd bent voor ongevallen of schade bij een ander (aansprakelijkheidsverzekering).